FÆÐING GUÐANNA
Hrafnkell Sigurðsson
„Ég man þegar ég fór með vini mínum á myndlistarsýningu þar sem verk Hrafnkels Sigurðssonar af glærum plastpokum marandi í vatni voru sýndir. Plastpokarnir birtust okkur í draumkenndu, ljósi, nánast eins og lífverur, eins og náttúra í ljóðrænni kyrrstöðu svo úr varð hrein fegurð en þó ísmeygileg og örlítið óþægileg, dansandi og draugaleg en svo hlaut að vera einhver írónía þarna en hún blasti ekki við. Formfegurðin var alger og myndaði spennu á móti viðfangsefninu sem var í eðli sínu ljótt. Vinur minn spurði. Má þetta? Má eitthvað sem er svona slæmt, vera svona fallegt?
Listamaðurinn fangaði fyrir mér ákveðinn veruleika sem hafði ekki verið fangaður með þessum hætti. Það voru til ljósmyndir af ruslahaugum og verk unnin úr rusli en hér var annað sjónarhorn og það var stuðandi, ekki síst vegna gæða myndanna, stærð þeirra og ,,fegurð".
Hið sama má kannski segja um verkin sem voru gerð á ruslahaugunum í Álfsnes þótt fegurðin þar hafi ekki verið eins upphafin, ljótleikinn blasti betur við, baggað og óflokkað heimilissorp í burðarpokum með tilheyrandi vörumerkjum, Bónus, Þín verslun, Hagkaup en mörg þeirra eru svífandi og lauflétt.
Það er talað um mannöldina, the Anthropocene, þar sem maðurinn og áhrif hans eru á skala við helstu öfl jarðsögunnar, ísaldir, flekahreyfingar og loftsteinaregn. Segja má að plastpokalífveran í vatninu og ruslahaugarnir séu ein tærasta birtingarmynd þessa tíma, í samfélagi þar sem flestir eru neytendur í þjónustusamfélagi sem framleiða lítið sem ekkert, eru haugarnir á Álfsnesi helsta afurðin sem þetta samfélag skapar og skilur eftir sig fyrir komandi kynslóðir. Ólíkt öðrum lífverum og öllu lífríki, þar sem úrgangur eins er næring annarrar lífveru, þá höfum við skapað úrgang sem er gagnslaus og skaðlegur, eitraður og jafnvel banvænn öðru lífi, jafnvel öllu lífi.
Ljósmyndaverk Hrafnkels birta, greina og skoða, upphefja jafnvel á óþægilegan hátt en það er ekki hægt að lesa úr þeim beina afstöðu og þar lá kannski galdurinn. Þrátt fyrir afar augljóst viðfangsefni, tókst honum samt að halda í auga greinandans, hann dæmdi ekki viðfangsefnið heldur birti þau, á sama hátt og hann hefði birt önnur mannanna verk. Plastpokaverkin sem voru spegluð um miðásinn urðu reyndar eins og litrík Rorsach próf. Þau spurðu kannski án þess að spyrja beint: Ertu brjálaður?
Hvort sem listamaðurinn var meðvitaður um samhengið eða ekki þá eru nýju verkin í Fæðingu guðanna eins og rökrétt framhald af þessum fyrri verkum sem fanga mannöldina. Hrímaðir skúlptúrar sem snúast hægt fyrir augum okkar. Fá okkur til að skoða og lesa í formin sem breytast síðan löturhægt í önnur form.
Það gæti hljómað eins og stytta sér leið, að láta hrím vaxa utan á ramma, að láta náttúruna sjá um vinnuna og ljósmynda útkomuna, en í rauninni er vinnan bak við myndirnar líkara þrautseigjuverkum. Listaverkið er unnið í samvinnu við náttúruöflin, við endurteknar ferðir upp á Skálafell, stöðugar veðurathuganir í leit að hárréttu birtu og rakastigi, endurteknar tilraunir með hvaða grind laðar að sér réttu formin og svo þarf að grípa verkin í réttri birtu, ljósmynda eða kvikmynda. Það er verið að veiða, fanga, grípa og festa hið forgengilega. Í rauninni er um að ræða klassíska aðferð myndhöggvarans, sem byrjar með grind sem verður undirstaðan fyrir leir eða gifs sem síðan er hlaðið utan á, hér er unnið með hrím og ís sem hleðst á fyrirfram mótaða grind.
Í rauninni má líta á það sem rökrétt framhald af verkunum sem fönguðu mannöldina, plastpokana og ruslahaugana. Það mætti jafnvel líta á verkin sem friðþægingu í heimi sem hefur komið ísnum úr jafnvægi. Neyslusamfélagið þar sem hver og einn framleiðir fyrst og fremst rusl hefur valdið því að ísinn lætur undan. Á síðustu 30 árum hefur jörðin misst um 28 trilljón tonn af ís. 28 milljón milljónir tonna. Að vinna með ís getur ekki talist hlutlaus athöfn í samtímanum, að laða til sín ísinn, að vinna með honum, að finna fegurð hans, að rækta ísinn eins og blóm eða tré. Fæðing Guðanna / "Freeze frame", hvað á listamaðurinn við? Kannski verður samhengið ljósara eftir hundrað ár, þegar sjávarmál hefur risið og ísinn er orðinn sjaldgæfari í veröldinni. Við munum muna þá tíma þegar ísinn á fjarlægum heimshornum verndaði okkur, þegar hann var kyrr á einum stað. Þá munu menn kannski klífa fjallstinda og reyna að endurlífga þessa fornu guði sem bjuggu á fjallstindum og vörðu strandlengjur heimsins. Menn munu kalla til sín hrímið og menn munu ákalla þessa hrímguði og grátbiðja þá um að snúa aftur til fjalla. Það verður kannski hægt að laða þá fram við réttar aðstæður, þeir birtast þá kyrrir augnablik á frosnum rammanum, Freeze Frame áður en þeir snúa aftur til hafs."
Höfundur: Andri Snær Magnason
FREEZE FRAME
Hrafnkell Sigurðsson
I remember attending an art exhibition with my friend and seeing the work of Hrafnkell Sigurðsson, clear plastic bags floating in water. The plastic bags appeared shrouded in phantasmagorical light, almost like living creatures, like poetically static nature, creating beauty which was pure and yet ingratiating and a bit uncomfortable, eerily dancing, there also had to be some kind of irony involved but it was not apparent. The symmetry was absolute, creating a conflict against a subject which was naturally rather unattractive. My friend asked; Are you allowed to do that? Can something so bad be allowed to be so beautiful?
To me, the artist captured a certain reality which previously had not been captured in the same way. Photographs of rubbish heaps existed, as did artwork created from trash, but this was another point of view which gave the viewer a jolt, not least because of the quality of the photos, their size and “beauty”.
The same might be said about the artwork which was created on the garbage heaps in Álfsnes even if there, the beauty was not as lofty and the ugliness more apparent; household refuse in carrier bags with the appropriate labels; Bónus, Þín verslun, Hagkaup, many of which are flowing and feather-light.
We speak of the anthropocene, age of man, where the effects of man are on a par with the great forces of geochronology; ice ages, continental drift and meteor storms. The plastic bag being in the water and the rubbish heaps can be viewed as one of the clearest manifestation of our times. In a service society where most people are consumers and produce little or nothing, the garbage heaps in Álfsnes are the main produce which we leave for future generations. Unlike other living creatures and the whole biosphere, where one being’s waste is another’s nutrition, we create waste which is useless and harmful, toxic and can be lethal to other living beings, even all of them.
Hrafnkell’s photographic work presents, analyses and examines, sometimes even glorifies in an unsettling manner, but it doesn’t take a stand and therein lies its power. Although the subject is glaringly obvious, the artist manages to maintain his analytical position, he doesn’t judge the subject, only presents it, like any other work. The plastic bag works, which were reflected around a central axis, resembled colourful Rorschach tests. Perhaps they asked the question without phrasing it directly: Are you insane?
Regardless of whether the artist was aware of the context or not, the new works in Freeze Frame appear a logical continuation of his previous work which captures the anthropocene. Iced sculptures revolve slowly in front of our eyes, make us examine and analyse the forms which slowly transform into other shapes.
This may sound like a shortcut, to make ice freeze on a frame, to let nature do the work and photograph the outcome, but actually the work behind the images demands much more perseverance. The artwork is created in collaboration with natural forces; through repeated journeys up Mt. Skálafell, through constant weather watch, looking for the right light and humidity, repeated experiments with which grid creates the right shapes, and then you need to capture the work in the correct light, either photograph it or film it. You track, capture and seize impermanence. This is actually the typical method for a sculptor, who starts out with a grid which forms the base for the clay or plaster. Here, it is ice and rime which accumulates on the grid.
As previously mentioned, this can be seen as a logical continuation of the artwork which captured the anthropocene, the plastic bags and the rubbish heaps. This could even be viewed as atonement in a world which has upset the global ice caps. The consumer society, where each person first and foremost produces waste, has caused the ice to yield. In the last thirty years, the earth has lost around 28 trillion tons of ice. 28 million millions of tons. Working with ice cannot be seen as a neutral undertaking today, to attract ice, work with it, sense its beauty and grow it like a flower or a tree. Freeze frame, what does the artist mean? Maybe the context will be clearer in a hundred years, when the sea has risen and ice has become a rarity in the world. We will remember the times when we were guarded by ice in distant corners of the world, when it stayed in one place. Perhaps people will climb mountains and try to revive the old gods which lived on mountaintops and protected the shorelines. People will summon the rime and worship the old hoarfrost gods and beg them return to the mountains. Maybe they can be brought back in certain conditions and they appear for a fleeting moment on the frozen frame, Freeze Frame, before they return to the ocean.
Author: Andri Snær Magnason
